WOJCIESZÓW

łWojcieszów – charakterystyka wstępna
Wojcieszów położony jest na obszarze o bardzo złożonej budowie geologicznej. Wyższe partie Grzbietu Południowego utworzone są głównie przez staropaleozoiczne łupki zieleńcowe, zieleńce i metaryocyty. Ku Janówkowi ciągną się soczewy keratofirów. Bliżej doliny Kaczawy występują kambryjskie marmury kalcytowe i dolomitowe (wapienie krystaliczne). Na prawym brzegu Kaczawy przeważają łupki radzimowickie, często bardzo mocno okruszcowane. Dalej w kierunku północnym ciągną się staropaleozoiczne łupki zieleńcowe i ordowickie fyllity z kwarcytami. Masyw Miłka tworzą wyżej wspomniane wapienie wojcieszowskie. W skałach okolic Wojcieszowa występuje szereg rzadkich minerałów:
• Antymonit: wzgórze Cisowiec, góra Rudzianka, N zbocze góry Połom; najczęściej są to próżnie (10 cm długości i 0,25-0,5 cm grubości) po antymonicie w żyłkach kalcytu.
• Azuryt: g. Połom i g. Osełka, wraz z malachitem; powstał z przeobrażenia drobnych gniazd kruszcowych (galena, piryt, tetraedryt).
• Chalkopiryt: w miejscach okruszcowanych uranem (uraninit), w żyłkach kwarcowo-kalccytowych obok pirytu, galeny i czerni uranowej.
• Prochloryt: g. Marciniec; silnie zielony chloryt w zewnętrznych partiach poduszek law poduszkowych oraz między poduszkami.
• Dolomit: w wapieniach krystalicznych (marmurach) jako żyłki (żółte lub różowe) np. na g. Połom masy gruboziarnistego dolomitu o miąższości do kilku metrów.
• Galena: około 2 km na E od Wojcieszowa w łupkach radzimowickich, w żyłkach kwarcu i różowego kalcytu, wspólnie z pirytem, chalkopirytem i czernią uranową.
• Grafit: w okolicy Wojcieszowa, np. na wzgórzu 580 m n.p.m.oraz na NW od g. Krzyzowa: np. skałki Lisie Skały, Księży Kamień czy na g. Rogacz, g. Marciniec, g. Młyniec. Występuje w łupkach radzimowickich. Był podstawą do nadania górniczego na grafit koło wsi Podgórki.
• Hematyt: w wapieniach krystalicznych, m.in. na g. Połom (błyszcz żelaza). 2 km na E od Wojcieszowa wśród łupków radzimowickich; strefa o miąższości 0,5 m wspólnie z żyłkami kalcytu, kwarcu. Między Wojcieszowem a Janówkiem wśród keratofirów i zmetamorfizowanych ryolitów, w formie warstw o miąższości 2-10 m agregaty wspólnie z serycytem. W pasemkach występuje też zbity hematyt z ziarnami kwarcu i serycytu. Nierzadko też duże kryształy. W porfiroidach serycytowych okolic Wojcieszowa wydzielenia wtórne w formie plam i dendrytów.
• Kalcyt: g. Połom i g. Młyniec; żyły kalcytowe o miąższości do 10 cm, a na ich ścianach naskorupienia kryształów, często też formy naciekowe (stalaktyty) oraz kalcyt włóknisty. W jednej z jaskiń g. Połom kuliste pizolity o średnicy 0,7-1,6 cm. W zieleńcach żyły. W kersantytach migdałowcowe wypełnienia kalcytem. W keratofirach utwory migdałowcowe o średnicy 3-12 mm wypełnione kwarcem i kalcytem. W wapieniach g. Połom i wzg. Cisowiec żyły kalcytu grubokrystalicznego.
• Kwarc: w zielonych łupkach wystepujących jako wkładka w wapieniach (marmurach) jako żyłki, też razem z kalcytem. Na wzg. Czaszek żyła kwarcowa. Około 2 km na E od Wojcieszowa wśród łupków radzimowickich żyłki kalcytu, kwarcu i hematyutu z wpryśnięciami pirytu, galeny, chalkopirytu i czerni uranowej.
• Malachit: w wapieniach g. Połom i g. Osełka wraz z azurytem.
• Pirokseny – augit: w łupkach zieleńcowych, czarne ziarna do 5 mm średnicy.
• Piryt: w diabazach na N od Wojcieszowa Dolnego. Około 2 km na E od Wojcieszowa w łupkach radzimowickich. W wapieniach z g. Połom i g. Osełka, drobne gniazda pirytu i innych siarczków. W paśmie wzgórz Wojcieszów-Janówek wspólnie z epidotem.
• Skalenie – albit: w diabazach strefy Wojcieszów-Chrośnica-Płoszczyna. Na NW krańcu Chrośnicy w łupkach zieleńcowych, idealnie wykształcone i idealnie przezroczyste (jak woda), także żyłki. W łupkach ilastych, zieleńcach, diabazach i keratofirach okolic Wojcieszowa jako wypełnienie krótkich rys i szczelin do 3 cm długości, także gniazda. Na SSE zboczu g. Okole w żyłkach do kilkunastu cm.
• Talk: bez bliższych danych.
• Tetraedryt: w wapieniach g. Połom i g. Osełka, drobne gniazda wraz z galeną i pirytem, zwykle przeobrażone w malachit i azuryt.
• Uraninit: około 2 km na E od Wojcieszowa strefa w łupkach radzimowickich, także żyłki kalcytu, kwarcu i hematytu plus piryt i, czerń uranowa, galena i chalkopiryt.
We wszytkich kamieniołomach marmurów spotkać można bardzo ładnie wykształcone okazy kalcytu o barwach od białych do ciemnozłocistych, często jako szczotki kalcytowe, a także różnobarwne odmiany marmurów. U podnóża g. Miłek zbudowanego z wapieni krystalicznych znajduje się ujęcie wody mineralnej „Wojcieszowianka”. W marmurach okolic Wojcieszowa wystepuje wiele zjawisk krasowych. Największą atrakcją są jaskinie g. połom i g. Miłek. Poprzez eksploatację tych skał część jaskiń zostało częściowo lub całkowicie zniszczonych. Obecnie ich ilość szacowana jest na 30 obiektów. W niektórych z jaskiń w osadach jaskiniowych (namuliskach) odkryto slady pobytu człowieka pierwotnego oraz liczne kości zwierząt, m.in. niedźwiedzia jaskiniowego – Ursus spelaeus Rosenmuller. Złoże marmurów wojcieszowskich ma około 13 km długości i szerokość od 100-250 m (kamieniołom Silesia) do około 1-1,5 km (kam. Połom i kam. Miłek). Skały te są gruboławicowe, cienkowarstwowane o barwach od białych do ciemnoszarych. Zasobność złóż jest szacowana na 150 mln ton. Obecnie czynny jest tylko kam. Połom.
Poprzez analogię do Wałbrzyskiego Zagłębia Węglowego okolice Wojcieszowa można nazwać Wojcieszowskim Zagłębiem Marmurów czy wapieni krystalicznych.
Na podkreślenie zasługuje obecność w Wojcieszowie aż 5 pałaców i jednego zespołu dworskiego. Autorowi nie jest znane inne takie małe miasto o tak dużej liczbie tych obiektów. W kolejnych pracach zostaną one opisane, jak również opisana zostanie historia samej miejscowości.