WOJCIESZÓW-POŁOM

WOJCIESZÓW – GÓRA POŁOM
Wojcieszów jest od dawna ośrodkiem przemysłu wapienniczego. O zamożności tej miejscowości mogą świadczyć choćby pałace, których jest aż pięć!!! I nie znam drugiej takiej miejscowości, w której byłoby aż tyle obiektów pałacowych. A na dodatek jest tu także pięknie zachowana szubienica kamienna położona nad nieczynnym obecnie kamieniołomem „Gruszka”.
Góra Połom zbudowana jest z wapieni wojcieszowskich – dolny kambr. Typowe te skały mają barwę jasnoszarą w odcieniach od kremowego, poprzez różowy. Lokalnie w ich obrębie występują wkładki skał ilasto-mułkowych.
Na Górze Połom można zebrać duże bryły grubokrystalicznego kalcytu (CaCO3) zbudowane z warstewek o różnej barwie; od przezroczystych poprzez białe aż do brązowych. Tu cechą charakterystyczną są idealnie płaskie powierzchnie łupliwości kalcytu o jedwabistym połysku. Z kolei powierzchnie spękań w wapieniach wojcieszowskich pokryte są ładnie wykształconymi szczotkami kalcytu, a wielkość pojedynczch kryształów dochodzi do 5 cm. Zazwyczaj mają one postać trójkątnych ostrosłupów. Ich barwa jest z reguły biała, fioletowa, żółtobrunatna. Rzadko kryształy są przezroczyste.
Nie tylko na Górze Połom, ale w całym rejonie Wojcieszowa, na dużą skalę rozwinięte są zjawiska krasowe – jaskinie na Miłku, w kamieniolomie „Gruszka”. Na Górze Połom znanych jest kilkanaście jaskiń, a postęp robót eksploatacyjnych ciągle odsłania nowe. Jedną z większych jaskiń jest „Jaskinia Północna” – olbrzymia sala o długości około 60 m, szerokości około 20 m i wysokości około 5-8 m. Z reguły na ścianach jaskiń spotyka się bogatą szatę naciekową: stalaktyty, stalagmity, draperie, nacieki grzybkowe itd. W osadach nagromadzonych na dnie jaskiń znaleziono liczne kości zwierząt plejstoceńskich: niedźwiedź jaskiniowy, hiena, jeleń, żubr. Znajdują się tutaj też liczne ślady ognisk rozpalanych przez człowieka jaskiniowego z okresu paleolitu.
Będąc na Górze Połom warto wybrać się do nieczynnego kamieniołomu na Górze Miłek. Należy zejść do przystanku PKP Wojcieszów Górny, a następnie niżej do mostu na Kaczawie. Idąc około 50 m lewym brzegiem rzeki, w jej górę, skręcamy pomiędzy zabudowaniami w ścieżkę idącą w kierunku Miłka. Po około 50 m lekkim podejściem dochodzimy do leśnej ścieżki biegnącej u podstawy góry. Idą w prawo ścieżką po około 800 m dochodzimy do nieczynnego kamieniolomu „Miłek”. Przy wejściu na lewo około 15 m występuje stromo zapadająca żyła kalcytowa o blisko 50 cm miąższości. Na spągu wyrobiska poniżej żyły można zebrać bardzo ładnie wyglądające kryształy kalcytu, nawet kilkucentymetrowe, najczęściej białe z hematytową (wisniową) otoczką.
Podczas któregoś tam pobytu w Wojcieszowie trafiłem u miejscowego kolekcjonera na bardzo ładny kryształ pirytu o wielkości 1 cm w łupku zieleńcowym. Okaz oczywiście nabyłem. Z jego zapewnień wynikało, że znalazł go na kotakcie wapieni wojcieszowskich z zieleńcami na Górze Połom. Niestety mnie podobne znalezisko w terenie na trafiło się . Jeżeli to prawda to może warto dalej szuakć. Powodzenia. Polecam również odwiedziny u miejscowych kamieniarzy, gdzie można pozyskać ładne płytki z różnych odmian wapeni wojcieszowskich.
Ale Góra Połom i okoliczne nieczynne kamieniołomy wapieni wojcieszowskich to nie tylko kalcyty, ale wystepowanie także kilku innych minerałów:
– antymionit – na wzgórzu Cisowiec, górze Rudzianka oraz na N zboczu góry Połom w grubokrystalicznych żyłach kalcytu przecinających wapienie, próżnie po antymonicie do 10 cm długości i 0,25 lub 0,5 cm miąższości. Potwierdzeniem, że był to antymonit było znalezienie jasnosiarkowożółtej pylastej ochry antymonowej. Próżnie były też przyprószone pyłem błyszczu żelaza,
– azuryt – na wapieniu góry Połom i górze Osełka, wraz z malachitem, z przeobrażenia drobnych gniazd kruszcowych zawierających galenę, piryt i tetraedryt,
– dolomit – w wapieniach wojcieszowskich, jako żyłki, żółtawy lub różowy, niekiedy zdolomityzowane całe warstwy wapienia, miąższości kilku metrów. Dolomityzacji towarzyszy sylifikacja,
– galena – na górze Połom i górze Osełka, drobne gniazda galeny razem z pirytem i tetraedrytem,
– hematyt – sporadycznie,
– malachit – w wapieniach z góry Połom i góry Osełka wraz z azurytem,
– piryt – drobne gniazdka pirytu i innych siarczków,
– tetraedryt – w wapieniach drobne gniazda, wraz z galeną i pirytem, zwykle przeobrażone w malachit i azuryt.

Zaszufladkowano do kategorii Geologia, minerały | Dodaj komentarz

SOWIA DOLINA W KARKONOSZACH

mapa
Karkonosze (=Blok Karkonoszy) to duża jednostka geologiczna Sudetów Zachodnich, która rozciąga się równoleżnikowo. Obszar ten zbudowany jest z dwóch rodzajów skał krystalicznych (metamorficznych i magmowych):
– pierwszy rodzaj, starszy wiekowo stanowią metamorficzne łupki i gnejsy. Wśród tej formacji wyróżnia się trzy różnowiekowe serie skalne:
(1) seria proterozoiczna,
(2) seria ordowicko-sylurska,
(3) seria górnego dewonu – dolnego karbonu.
– drugi, młodszy, tworzą plutoniczne granity wieku górny karbon.
Oba wymienione rodzaje skał sąsiadują ze sobą wzdłuż wąskiej strefy skał zmienionych kontaktowo, w wyniku oddziaływania gorącej magmy granitowej, a reprezentowanych przez hornfelsy.
Właśnie z oddziaływaniem gorącej magmy związana jest mineralizacja w Karkonoszach, znana i eksploatowana już od średniowiecza: kamieni szlachetnych, piasków złotonośnych i różnorodnych kruszców. Należą tu takie złoża kruszców jak: Miedzianka, Ciechanowice, Kowary, Karpacz, Radzimowice, Radomierz, Janowice Wielkie, Czernów, Wieściszowice i wiele innych. W samym granicie karkonoskim występowanie kruszców należy do rzadkości.
Najprawdopodobniej procesy erozyjne doprowadziły do zniszczenia złóż, które istniały w nadkładzie i stropowej części granitu karkonoskiego.
Dla granitów karkonoskich charakterystyczne są dobrze wykształcone kryształy skaleni, np. w okolicy góry Chojnik, czy w okolicy schroniska „Szwajcarka” w Górach Sokolich.
Sowia Dolina położona jest na S od Karpacza i powszechnie uważana jest za najpiękniejszą dolinę Sudetów Zachodnich. Jej dnem przepływa potok Płomnica wypływający (i de facto wcinający się) z rejonu pomiędzy Czarną Kopą a Kowarskim Grzbietem (Skalny Stół). O działalności górniczej w Sowiej Dolinie wspomina Wrocławska Księga Walońska z XV w. W drugiej połowie XIX w. czynne były tu kopalnie Cu, Pb i Au po których pozostały ślady hałd i sztaolnie na stoku Czarnej Kopy. U wylotu Sowiej Doliny znajdują się Krucze Skały. Po pokonaniu ok. 1200 m w górę doliny, po jej prawej stronie, możemy dwa wykute wyrobiska w pegmatycie mające wygląd jaskiń. Występowały tu niewielkie kryształy niebieskich korundów (szafirów – Al2O3). Te kryształy tkwią w otoczkach o nieregularnych zarysach, a zbudowanych ze skalnie potasowych, biotytu i muskowitu. Powyżej, zarówno w dnie potoku, jak i skałkach po W stronie doliny można znaleźć ładnie wykształcone kryształy granatów o czerwonej barwie (krzemiany Fe, Mg, Mn, Ca, Al., Cr) i wielkości do 1 cm.
Z kolei w aluwiach potoku wystepują:
– drobne łuseczki złota,
– kryształki cyrokonu (ZrSiO4),
– kryształki granatów,
– kryształki turmalinu (borokrzemian Al., Mg, Fe, Na, Ca),
– kryształki andaluzytu (AlVIAlV[O|SiO4]),
– kryształki dystenu (AlVIAlIV[O|SiO4]),
– kryształki staurolitu (uwodniony krzemian Al., Fe),
– kryształki tytanitu (CaTiSiO5),
– kryształki ametystu (SiO2), ale już rzadziej.
W celu pozyskania w/w minerałów najlepiej posługiwać się miską do płukania złota, którą łatwo zdobyć na allegro.
Dnem Doliny przebiega czarny szlak, początek na stacji PKP w Karpaczu. Szlak ten dochodzi w okolicy Sowiej Przełęczy do dwóch innych szlaków: czerwonego i niebieskiego biegnących głównym grzbietem Karkonoszy. Potok Płomnica w części górnej rozgałęzia się na dwa mniejsze strumienie. Od zachodniej strony doliny płynie potok Płóknica wypływająca ze zboczy Czarnej Kopy (1407 m n.p.m.) i Średniej Kopy. Z kolei od strony wschodniej płynie potok Niedźwiada mający swój początek na stokach Sowiej Przełęczy (1164 m n.p.m.). W części środkowej doliny, po jej lewej wschodniej stronie mijamy skałkę Szeroki Most, a jeszcze wyżej skałki o nazwie Bułowa (877 m n.p.m.). Od nich na W znajdują się stare sztolnie a miejsce to nazywa się Wilcze Gniazda. Powyżej nich występują skałki o nazwie Granaty i Waloński Kamień.
Oprócz w/w minerałów w Sowiej Dolinie spotkać możemy:
– amfibole (hornblenda)- w Skałce Granaty (amfibolity) igły i słupki,
– chalkopiryt – w starej sztolni w łupku łyszczykowym natrafiono na skupienia do wielkości pięści,
– zoizyt – występuje w amfibolitach w górnej części Sowiej doliny; tworzy drobnoziarnistą masę filcowatą,a dodatkowo w niej obecne są epidot, serycyt i hornblenda,
– galena – Skałka Buława; natrafiono na nią przy dawnych robotach poszukiwawczych,
– granaty – Skałka Granaty zbudowana z granatów (12-15 mm) i zielono-czarnego chlorytu. Stara sztolnia pod Skałką Skalny Stół i na jej zboczach w łupkach chlorytowych kryształy do 10 mm. W aluwiach potoków do 66% frakcji ciężkiej,
– kalcyt i fluoryt, obok minerałów siarczkowych opisywano obecność tych minerałów w starej sztolni u wylotu doliny (1912 r.),
– kordieryt – opisywano z wylotu doliny gdzie na kontakcie z amfibolitem występują hornfelsy kordierytowe,
– piryt – tamże w starej sztolni w szczelinach w łupku łyszczykowym, małe kryształy,
– rutyl – opisywano w łupkach łyszczykowych w dolinie i na E od jej ujścia w skałach kontaktowych.
Literatura:
Wycieczki mineralogiczne po Polsce (praca zbiorowa). Przewodnik. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, wrocław 1978.
Lis J., Sylwestrzak H., Minerały Dolnego Śląska, Warszawa 1986.

 

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii | Dodaj komentarz

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE – JEZIORO BYSTRZYCKIE

Apatyt – w pegmatytach kordierytowych w gnejsie, niedaleko zapory na Bystrzycy; niewielkie ilości zaliczane do minerałów pierwszej generacji. Michałkowa k/Zagórza Śląskiego – w podobnych skałach, zielone słupki kilkumilimetrowej długości.

Aragonit – w gnejsach koło zapory; drobne słupki.

Baryt – w bocznej dolinie powyżej ujścia potoku Młynówka występują ślady robót górniczych, na zwałach których wystepują okruchy barytu ze śladowym okruszcowaniem kruszcami Zn i Pb. W okolicy wystepują żyły barytowo-kwarcowe przecinające gnejsy. Wystepuje w nich biały, grubokrystaliczny baryt o pokroju tabliczkowym.

Dysten – nad jeziorem koło przystani odsłonięcie granulitu ze słupkami dystenu o długości do 1,8 mm. Wokół słupków otoczka muskowitu. Również powyżej ujścia Młynówki w granulitach obecnych w gnejsach migmatycznych czerwony granat i zielonkawy dysten o średnicy do 1 cm.

Galena – na zachód od Góry Zamkowej, w barycie wraz z blendą cynkową i pirytem.

Granaty – przy drodze nad jeziorem, w pobliżu przystani wodnej odsłaniają się jasnoszare granulity, w których występują brunatne ziarna granatów do 1mm średnicy, a w porfiroblastach osiągają rozmiary 3-8 mm. Zawartość granatów dochodzi do blisko 17% objętościowych skały. Granaty zawieraj a liczne wrostki kwarcu, skalenia, biotytu, rutylu i dystenu widoczne pod mikroskopem. Znacznie rzadsze w granulitach są ziarna dystenu. Po południowej stronie jeziora występują odsłonięcia migmatytów z podrzędnym występowaniem amfibolitów, piribolitów i skał biotytowo-hornblendowych lokalnie z granatami.

Kordieryt – pomiędzy zaporą a pierwszym zakrętem, na lewym brzegu jeziora wystepuje pegmatyt skaleniowo-kwarcowo-biotytowy z kordierytem o wielkości do 7 cm. Minerał ten jest barwy szaroniebieskiej z fioletowym odcieniem o szklistym połysku. Ziarna często są spękane a w szczelinach występują agregaty pinitu – mieszanina muskowitu, chlorytu i serpentynu.

Magnetyt – akcesoryczny w granulitach. Również w pegmatytach z zachodniego zbocza doliny koło zapory, akcesoryczny razem z pirotynem.

Piryt –  na zachód od Góry Zamkowej, w barycie.

Sillimanit – w rejonie Zagórza Śląskiego w gnejsach migmatytowych, np. na zachodnim zboczu Góry Babi Kamień.

Mikroklin – w pegmatycie w gnejsach, często w zrostach z kwarcem, niekiedy z przerostami białego albitu, np. okolice Lubachowa i Michałkowa.

Oligoklaz – w okolicach Zagórza Śląskiego, w granulitach ksenoblasty do 0,4 mm średnicy.

 Turmaliny – po lewej stronie jeziora w pegmatytach czarne promieniste skupienia. Również w pegmatytach kordierytowych.  Blisko zachodniego brzegu zapory, na zboczach wzgórza Kurzętnik (442 m n.p.m.) znajduje się grupa wysokich skałek (30-40 m)  gnejsowych i migmatytowych. Wśród migmatytów obecne są kilkumetrowe wkładki ciemnozielonych amfibolitów przewarstwionych gruboziarnistymi wapieniami krystalicznymi. Około 30 m na południe od zapory odsłaniają się czarne serpentynity przecięte soczewką pegmatytu kordierytowego o miąższości do 0,5 m. Pegmatyt został niemal całkowicie wyeksploatowany, a jego głównymi składnikami były:

– szary kwarc,

– kremowe skalenie,

– biotyt,

kordieryt: słupki i ziarna o barwie niebieskoszarej i o długości do 8 cm.

Kordieryt i biotyt grupowały się głównie w brzeżnej partii pegmatytu. Wewnętrzną część pegmatytu budowały kilkucentymetrowe słupki turmalinu (szerl) i słupki zielonego apatytu.

Dalej na południe od zapory, przy scieżce nad jeziorem, odsłaniają się  inne żyły pegmatytowe z czarnymi kryształami turmalinu o długości do 10 cm.

Migmatyty bryłowe – około 300 m od zapory, na południe, odsłaniają się migmatyty bryłowe. Na jasnym tle leukosomu migmatytowego widoczne są kilknastocentymetrowe „bochenki” migmatytów warstwkowych.

Zaszufladkowano do kategorii Geologia, minerały | Dodaj komentarz

IDZIEMY NA GRAPTOLITY

IDZIEMY NA GRAPTOLITY
RÓŻANA, GÓRY KACZAWSKIE

Miejsce, które chcę opisać jest łatwe do odnalezienia. Trasę rozpoczynamy od przystanku PKS w Różanej, niedaleko Świerzawy. Z przystanku należy pójść ok 40 m na zachód (prostopadle do drogi Świerzawa – Złotoryia) I dochodzimy do nieczynnej linii kolejowej Legnica-Marciszów. Nią kierujemy się ok. 30 m w prawo (na północ) i dochodzimy do odsłonięcia łupków graptolitowych po prawej stronie torów. Odsłonięcie powstało podczas budowy wspomnianej linii kolejowej, a odcinek ten ukończono 16.09.1895 roku. Są to czarne lub ciemnoszare cienkowarstwoe łupki sylurskie. Skały są silnie pofałdowane. Można tu znaleźć następujące graptolity:
Monograptus priodon,
Spirograptus spiralis zimmermani,
Pristiograptus dubius latus,
Monoclimacis hemipristis,
Monoclimacis vormerina vormerina,
Retiolites geinitzianus,
Retiolites maior.
Ale od razu uprzedzam, że znalezienie tych okazów należy raczej do trudnych, ale warto spróbować, a zwłaszcza odwiedzić to stanowisko. Ja bywam tam wielokrotnie i to od wielu lat, ale dotychczas znalazłem cztery okazy. Najlepiej szukać po ostrej zimie, kiedy to skały ulegają naturalnej degradacji i szukamy okazów w poszczególnych bloczkach. Nie polecam łupania skały młotkiem. Natura jest tu najlepszym rozwiązaniem. A jeżeli nie znajdziemy graptolitów to możemy w pobliżu odsłonięcia pobrać bardzo ładne lity, skały czarne z białymi żyłkami kwarcu. Kiedyś zaprojektowałem srebrną bizuterię z tej skały i okazała się bardzo udanym dziełem. Później namówiłem studentów jubilerstwa we Wrocławiu do podobnego dzieła. Zaraz po powrocie do Wrocławia skała na tyle im się podobała, że od razu wzięli się do dzieła i pracowali całą noc. Niestety efektów ich pracy nie dane mi było poznać. Niedaleko stąd do stanowisk z agatami, ale o tym w następnym wpisie.

Zaszufladkowano do kategorii Geologia | Dodaj komentarz

DWOREK, POGÓRZE KACZAWSKIE Rejon dawnego górnictwa złota

MAPA

 

Dworek to jedna z najmniejszych wsi na Pogórzu Kaczawskim leżąca na południe od drogi Pielgrzymka-Lwówek Śląski. Do połowy XVIII w. należała do księstwa jaworskiego. Wieś należy, mimo małej powierzchni, do bardzo starych osad. Jej początki wiązane są z wydobyciem złota w okolicach Lwówka Śląskiego sięgającego roku 1180. Istniejąca już wieś pojawia się pierwszy raz w 1217 r. w dokumencie ks. Henryka Brodatego, który nadał Lwówki Śląskiemu prawa do terenów górniczych o powierzchni 50 łanów. Wydobycie złota na tym terenie prowadzono do XIV-XV w., a powodem zaniechania prac było wyczerpanie złóż. Niektóre zapisy informują, że koniec eksploatacji kruszcu mógł zakończyć się wcześniej. Przypuszcza się ponadto, że wieś początkowo należała do klasztoru w Nowogrodźcu, ale z istniejących dokumentów wynika, że raczej od początku stanowiła własność Lwówka Śląskiego, który posiadał tu folwark.

Najcenniejszym zabytkiem wsi jest zespół dworski z 1869 r., w skład którego wchodzi budynek mieszkalny i zabudowania gospodarcze. Być może został on zbudowany z wykorzystaniem starszego założenia. Wewnątrz istnieje renesansowy kominek. Budynki wsi pochodzą w większości z XIX w.

Wieś jest ponadto sławna z powodu pasieki uli figuralnych, którą utworzył pszczelarz Gottfried Ueberschär, żyjący na przełomie XVIII/XIX w. Wyrzeźbił on kolekcję uli z pni lipowych (ponad 20 szt.), a zwaną 12 Apostołami. Jego dom pełnił rolę muzeum, w którym oprócz uli przechowywano dzieje wsi i dzieje wydobycia złota. Obecnie kolekcja jest eksponowana w Muzeum etnograficznym we Wrocławiu.

W swej historii znana była pod różnymi nazwami:

1217 – Hovelin,

1287 – Hofelin,

1300 – Heylindorf,

1326 – Hövlins,

1334 – Honelin Allod,

1339 – Hovelins,

1667 – Höfel,

1765 – Hoefel,

1785 – Höfel.

Od 1945 r. nazywała się początkowo Chojnice, a następnie Dwornik.

Liczba jej mieszkańców ulegała nieznacznym zmianom. W roku 1786 mieszkało tu 152 osoby, a w roku 1988 zaledwie 100. Największą liczbę mieszkańców zanotowano w 1885 r. – 221.

Treny wokół miejscowości zbudowane są głównie z triasowych pstrych piaskowców i zlepieńców. W kierunku północnym i północno-wschodnim od krańców wsi, do wspomnianej wyżej drogi, rozciągają się stare obszary złotonośne z zachowanymi dawnymi kopalniami i sztolniami. W eksploatowanych tam piaskach złotonośnych ilość złota dochodziła do 2,0 g/t.  Ponadto można tu znaleźć okazy chalcedonu, agatów, jaspisów i karneoli.

MINERAŁY:

  • CHALCEDON, AGAT, JASPIS – na zwałach dawnej kopalni złota.
  • JASPIS – lokalizacja jak wyżej; brunatno czerwony, czerwony, zielony; obok minerałów jak wyżej + karneolu.
  • ZŁOTO – pomiędzy miejscowościami Dworek, Sobota, Pieszkowice, Bielanka, Płakowice. W piaskach i żwirach leżących na piaskowcach górno kredowych lub utworach pstrego piaskowca. Ślady eksploatacji na powierzchni 5 km2. Warstwa z złotonośna pokryta płonnymi piaskami plejstoceńskimi o miąższości 5-10 m, na wysokości 230-240 m n.p.m. Zawartość złota, średnia, około 0,2 g/t. Żwirowy materiał ze zwałów złożony z otoczaków: kwarcu żyłowego o różnej barwie, hornfelsów, łupków krzemionkowych, jaspisu, karneolu, porfirów, granitu, łupków metamorficznych, piaskowców kredowych. Materiał zwałów nadal wykazuje pewną ilość złota rodzimego, barwy złocistej, a więc dość wysokiej próby. Złoto obecne jest w formie stosunkowo dużych ziaren lub blaszek (największe do kilku mm średnicy), złoto pylaste jest rzadkie.

UWAGA:

Artykuł będzie uzupełniony po wizji lokalnej wiosną 2016 r.

Zaszufladkowano do kategorii Geologia, minerały | Dodaj komentarz

THE APPLICATION OF FRESHWATER MOLLUSCS AS INDICATORS OF CONTAMINATION OF WATER ENVIROMENT WITH HEAVY METALS (Cu, Zn, Pb, Co, Cd, Hg)

Abstract. The research was applied to 17 spiecies of freshwater molluscs, for 14 spiecies the concentration of heavy metals (Cu, Zn, Pb, Co, Cd i Hg)  was marked in soft tissues, and for 16 spiecies the concetration of these metals was marked in shells. This study is based on the analysis of 110 sampels of soft tissues and 119 sampels of shells. The species that the best react to the changes in the concentration of the heavy metals in water and sediments are: Anodonta anatina, Dreissena polymorpha, Lymnaea stagnalis, Pseudoanodonta complanata i Viviparus contectus. The second group that is less related with the enviroment are four species: V. viviparus, Sphaerium solidum, Unio pictorum oraz U. tumidus. The species most related with the enviroment in individual arrangements are:  (1) tissues-water: V. contectus, A. anatina and V. viviparus, (2) tissues-sediments: A. anatina, P. complanata and V. contectus, (3) shells-water: D. polymorpha, U. pictorum and Lymnaea stagnalis, (4) shells-sedimetns: V. viviparus, D. polymorpha i S. solidum. In the surface water we can control all six analyzed metals through the shell analysis of D. polymorpha, and in the bottom sediments we can control the concentration of Cu, Zn, Pb, Cd i Hg by soft tissues analysis and Co by shell analysis of A. anatina. Those two spiecies are crucial for the future research. Two other species are considered as supplementary. Those are: L. stagnalis (in water we can control the concentration of Cu, Zn, Pb, Cd by shell analysis, and in sediments we can control Cu, Pb, Cd by shell analysis and Zn by soft tissue analysis), V. contectus (in water we can control the concentration of Cu, Co, Cd by tissues analysis and Pb by shell analysis, and in sediments we can control Cu, Zn, Co i Cd by tissues analysis). In the futur research one should resigned from using five species that are under protection in Poland since 2001. Those are: S. rivicola, S. solidum, U. crassus, P. complanata and A. cygnea.

Key words: the Odra river estuary, lakes of Western Pomerania, Poland, freshwater molluscs, soft tissues, shells, water, bottom sediment, heavy metals

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii | Dodaj komentarz

MIĘCZAKI UJŚCIA ODRY I WYBRANYCH JEZIOR POMORZA ZACHODNIEGO

3. MIĘCZAKI UJŚCIA ODRY I WYBRANYCH JEZIOR POMORZA ZACHODNIEGO

 

 

 

Na podstawie badań wykonanych we wrześniu i październiku 1999 roku oraz badań sprawdzających i uzupełniających przeprowadzonych latem 2000 roku w obszarze ujścia Odry od Widuchowej po Zalew Szczeciński stwierdzono występowanie pięćdziesięciu gatunków mięczaków słodkowodnych, z czego 26 gatunków reprezentują ślimaki, a 24 gatunki małże (Tab. 1.i Ryc. 1). Łącznie stwierdzono 10 rodzin:

Neritidae, Viviparidae, Valvatidae, Hydrobiidae, Bithyniidae, Lymnaeidae, Planorbidae, Sphaeriidae. Dreissenidae, Unionidae

Jednakże zarówno skład gatunkowy, jak i częstość występowania poszczególnych gatunków w wyodrębnionych rejonach tego obszaru są znacznie zróżnicowane. Najwięcej gatunków mięczaków stwierdzono w Jeziorze Dąbie – 41, nieznacznie mniej, bo 37 gatunków znaleziono w Zalewie Szczecińskim. Występowanie 30 gatunków zanotowano na terenie Międzyodrza, a 24 gatunki oznaczono z rejonu Domiąży. Najmniejszą liczbę gatunków zanotowano w rejonie Roztoki Odrzańskiej – tylko 10.

Zgodnie z wykazem „Czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” (Głowaciński 1992) w obszarze ujścia Odry stwierdzono występowanie szeregu gatunków mięczaków:  wymierających (skrajnie zagrożonych wymarciem), narażonych na wyginięcie (stopniowo zanikających) i rzadkich.

Do gatunków wymierających, a więc takich których przeżycie w Polsce jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia, zaliczyć należy:

  • Valvata naticina (Menke 1845) oraz Lithoglyphus naticoides (C. Pfeiffer 1828) – gatunki występujące na terenie Międzyodrza, w Jeziorze Dąbie i Zalewie Szczecińskim.
  • Myxas glutinosa (O.F. Müller 1774) – obecna w Jeziorze Dąbie i Zalewie Szczecińskim.
  • Sphaerium solidum (Normand 1844) – gatunek stwierdzany na całym obszarze badań.
  • Pisidium pulchellum Jenyns 1832 – występujący na Międzyodrzu, w Jeziorze Dąbie, Domiąży i Zalewie Szczecińskim.
  • Anodonta cygnea (Linnaeus 1758) – gatunek obecny na Międzyodrzu, w Jeziorze Dąbie i Domiąży.
  • Pseudoanodonta complanata (Rossmässler 1835) – gatunek występujący na prawie całym obszarze ujścia Odry, z wyjątkiem Domiąży.

Do gatunków narażonych na wyginięcie, stopniowo zanikających, zaliczono sześć taksonów:

  • Bithynia troscheli (Paasch 1842) – występująca w Jeziorze Dąbie i Zalewie Szczecińskim.
  • Sphaerium rivicola (Lamarck 1818) – gatunek obecny na całym obszarze badań.
  • Musculium lacustre (O.F. Müller 1774) – gatunek obecny na terenie Międzyodrza i w Domiąży.
  • Pisidium amnicum (O.F. Müller 1774) – takson stwierdzany na prawie całym obszarze badań z wyjątkiem Roztoki Odrzańskiej.
  • Pisidium supinum A.Schmidt 1851 – gatunek obecny w Jeziorze Dąbie, Domiąży i Zalewie Szczecińskim.
  • Unio tumidus Philipsson 1788 – gatunek stwierdzany na całym obszarze badań, od Widuchowej po Zalew Szczeciński.

Do gatunków rzadkich, a więc gatunków o ograniczonych zasięgach geograficznych i występujących w małych populacjach, lub też występujących na rozległym obszarze, ale w dużym rozproszeniu należą:

  • Viviparus viviparus (Linnaeus, 1758) – gatunek występujący w dość dużych ilościach na całym badanym obszarze.
  • Valvata pulchella Studer, 1820 – obecna tylko w części południowej obszaru badań, tj. na Międzyodrzu i w Jeziorze Dąbie.
  • Bithynia leachi (Sheppard, 1823) – gatunek stwierdzany w Jeziorze Dąbie i Zalewie Szczecińskim.
  • Gyraulus laevis (Alder, 1838) – gatunek obecny tylko na jednym stanowisku w Jeziorze Dąbie.
  • Pisidium henslowanum (Sheppard, 1823), Pisidium moitessierianum Paladilhe, 1866 oraz Pisidium obtusale (Lamarck, 1818) – gatunki stwierdzane w Jeziorze Dąbie, Domiąży i Zalewie Szczecińskim.
  • Pisidium milium Held, 1836 – gatunek obecny w Jeziorze Dąbie i Domiąży.
  • Pisidium pseudosphaerium Schlesch, 1947 – gatunek występujący w południowej części ujścia Odry, od Widuchowej po Domiążę.

Szereg gatunków mięczaków słodkowodnych występujących w obszarze ujścia Odry objętych jest w Polsce ochroną gatunkową. Do roku 1995 żaden z gatunków mięczaków nie był objęty ochroną (Dz. U., Nr 2, poz. 11, 1984 r.). Rozporządzenie MŚ z28 września 2004 r . wprowadziło ochronę gatunkową następujących  mięczaków obecnych w obszarze ujścia Anisus verticulus, Myxas glutinosa, Borystynia naticina, Sphaerium rivicola, S. solidum, Unio crassus, Pseudoanodonta complanata, Anodonta cygnea...

Mięczaki wybranych jezior Pomorza Zachodniego

Dla badań porównawczych wybrano pięć najczyściejszych jezior położonych w bliskim sąsiedztwie estuarium Odry, których jakość wód odpowiada II klasie czystości. Są to jeziora: Ostrów, Kiełbicze, Wełtyńskie, Binowo i Miedwie. Należy nadmienić, iż w tym rejonie  nie stwierdza się występowania jezior o I klasie czystości wód (Raport…1997; Stan…1997).

Malakofauna badanych jezior Pomorza Zachodniego jest stosunkowo uboga (Tab. 2; Ryc 2. )  Łącznie stwierdzono występowanie pięciu rodzin: Viviparide, Lymnaelide, Planorbidae, Dreissenidae i Unionide. W jeziorze Binowo stwierdzono występowanie zaledwie trzech gatunków, w jeziorach Kiełbicze i Miedwie po 5 gatunków, w jeziorze Ostrów 6 gatunków, natomiast najliczniejsza malakofauna obecna jest w jeziorze Wełtyńskie gdzie stwierdzono obecność 9 gatunków . Łącznie stwierdzon 5 rodzin. pewnym wytłumaczeniem tak niskiej reprezentatywności mięczaków może być fakt, iż z przyczyn technicznych, jak również i finansowych, w każdym z tych jezior pobierano tylko próby z jednego stanowiska i to położonego blisko brzegu. Na uwagę zasługuje obecność i dominacja Dreissena polymorpha we wszystkich jeziorach. W dwóch jeziorach, Kiełbicze i Binowo, nie zaobserwowano przedstawicieli Unioniidae. Skromnie wygląda też rozprzestrzenienie Viviparus contectus, którego pojedyncze okazy znaleziono w dwóch tylko jeziorach (Tab. 2). Nie znaleziono też żywych osobników Viviparus viviparus mimo, że pojedyncze puste muszle tego ślimaka znajduje się na niektórych plażach. Z gatunków chronionych w Polsce w badanych jeziorach występują tylko Unioniidae. Z pewnością wyników tych nie można uznać za reprezentatywne dla badanych jezior z uwagi na pojedyncze stanowiska badawcze i to zlokalizowane w strefie brzegowej. Niestety nie dysponujemy dla tych akwenów badaniami porównawczymi z lat poprzednich.

 

Podsumowanie.   Według najnowszych badań mięczaki słodkowodne są reprezentowane  w Polsce przez 51 gatunków ślimaków i 29-30 gatunków małży (Razowski 1997). Populacje wielu gatunków małży ulegają silnym niekorzystnym wpływom. W rodzinie Unionidae nastąpił silny regres ilościowy i jakościowy. Szczególnie zagrożone wydają się trzy gatunki skójek: Unio crassus, Anodonta cygnaea i Pseudoanodonta complanata. Na liście zwierząt zagrożonych z rodziny Sphaeriidae znajduje się aż 15 gatunków. Również ślimaki źle znoszą zanieczyszczenia wód. Większość tych gatunków obecnych jest w ujściu Odry, gdzie stwierdzono (w latach 1999-2000) obecność 26 gatunków ślimaków i 24 gatunki małży. Znacznie uboższa jest malakofauna badanych jezior skąd opisano występowanie zaledwie 10 gatunków. W tym ostatnim przypadku wydaje się, iż wpływ na taki stan rzeczy miało pojedyncze tylko stanowisko i to zlokalizowane w strefie brzegowej. Analiza plażowych odsypów muszlowych Jeziora Miedwie wykazała bowiem  obecność 21 gatunków ślimaków i 6 gatunków małży

Konkludując, nie ulega wątpliwości, że mięczaki środowisk wodnych są jedną z najbardziej gruntownie badanych grup bioindykatorów (Elder & Collins 1991) i takie badania winny być kontynuowane.

 

 

Spis rysunków

 

 

Rys 3.1.. Skład gatunkowy mięczaków estuarium Odry

Fig. 3.1.  The choice composition of molluscs estuarium of the Oder

 

 

Rys.. 3.2. Skład gatunkowy mięczaków wybranych jezior Pomorza.

Fig. 3.2.. Choice composition of the Mollusks of the chosen lakes of the Pomerania.

 

Spis tabel

 

Tabela 3.1. Skład gatunkowy, w procentach, mięczaków estuarium Odry w latach 1999-2000. * – nazewnictwo według  Piechocki 1979; Piechocki & Dyduch-Falniowska 1993; w pozostałych przypadkach według Fauna Europea 2010

 Tabela 3.1. Rys.3.1. Rys. 3.2.

Zaszufladkowano do kategorii Geologia | Dodaj komentarz

POTRZEBUJĘ INSTRUKCJI

potrzebuję instrukcji do dozymetru-radiometru
АНРИ-01-02
Producent COCHA
stanislaw.piotrowski@vp.pl

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii | Dodaj komentarz

TROCHĘ ZDJĘĆ

wroclaw 029

wroclaw 028wroclaw 034

wroclaw 030

wroclaw 031

wroclaw 032

wroclaw 033

Zaszufladkowano do kategorii Geologia, minerały | Dodaj komentarz

DWOREK, POGÓRZE KACZAWSKIE Rejon dawnego górnictwa złota

DWOREK, POGÓRZE KACZAWSKIE
Rejon dawnego górnictwa złota
Dworek to jedna z najmniejszych wsi na Pogórzu Kaczawskim leżąca na południe od drogi Pielgrzymka-Lwówek Śląski. Do połowy XVIII w. należała do księstwa jaworskiego. Wieś należy, mimo małej powierzchni, do bardzo starych osad. Jej początki wiązane są z wydobyciem złota w okolicach Lwówka Śląskiego sięgającego roku 1180. Istniejąca już wieś pojawia się pierwszy raz w 1217 r. w dokumencie ks. Henryka Brodatego, który nadał Lwówki Śląskiemu prawa do terenów górniczych o powierzchni 50 łanów. Wydobycie złota na tym terenie prowadzono do XIV-XV w., a powodem zaniechania prac było wyczerpanie złóż. Niektóre zapisy informują, że koniec eksploatacji kruszcu mógł zakończyć się wcześniej. Przypuszcza się ponadto, że wieś początkowo należała do klasztoru w Nowogrodźcu, ale z istniejących dokumentów wynika, że raczej od początku stanowiła własność Lwówka Śląskiego, który posiadał tu folwark.
Najcenniejszym zabytkiem wsi jest zespół dworski z 1869 r., w skład którego wchodzi budynek mieszkalny i zabudowania gospodarcze. Być może został on zbudowany z wykorzystaniem starszego założenia. Wewnątrz istnieje renesansowy kominek. Budynki wsi pochodzą w większości z XIX w.
Wieś jest ponadto sławna z powodu pasieki uli figuralnych, którą utworzył pszczelarz Gottfried Ueberschär, żyjący na przełomie XVIII/XIX w. Wyrzeźbił on kolekcję uli z pni lipowych (ponad 20 szt.), a zwaną 12 Apostołami. Jego dom pełnił rolę muzeum, w którym oprócz uli przechowywano dzieje wsi i dzieje wydobycia złota. Obecnie kolekcja jest eksponowana w Muzeum etnograficznym we Wrocławiu.
W swej historii znana była pod różnymi nazwami:
1217 – Hovelin,
1287 – Hofelin,
1300 – Heylindorf,
1326 – Hövlins,
1334 – Honelin Allod,
1339 – Hovelins,
1667 – Höfel,
1765 – Hoefel,
1785 – Höfel.
Od 1945 r. nazywała się początkowo Chojnice, a następnie Dwornik.
Liczba jej mieszkańców ulegała nieznacznym zmianom. W roku 1786 mieszkało tu 152 osoby, a w roku 1988 zaledwie 100. Największą liczbę mieszkańców zanotowano w 1885 r. – 221.
Treny wokół miejscowości zbudowane są głównie z triasowych pstrych piaskowców i zlepieńców. W kierunku północnym i północno-wschodnim od krańców wsi, do wspomnianej wyżej drogi, rozciągają się stare obszary złotonośne z zachowanymi dawnymi kopalniami i sztolniami. W eksploatowanych tam piaskach złotonośnych ilość złota dochodziła do 2,0 g/t. Ponadto można tu znaleźć okazy chalcedonu, agatów, jaspisów i karneoli.
MINERAŁY:
• CHALCEDON, AGAT, JASPIS – na zwałach dawnej kopalni złota.
• JASPIS – lokalizacja jak wyżej; brunatno czerwony, czerwony, zielony; obok minerałów jak wyżej + karneolu.
• ZŁOTO – pomiędzy miejscowościami Dworek, Sobota, Pieszkowice, Bielanka, Płakowice. W piaskach i żwirach leżących na piaskowcach górno kredowych lub utworach pstrego piaskowca. Ślady eksploatacji na powierzchni 5 km2. Warstwa z złotonośna pokryta płonnymi piaskami plejstoceńskimi o miąższości 5-10 m, na wysokości 230-240 m n.p.m. Zawartość złota, średnia, około 0,2 g/t. Żwirowy materiał ze zwałów złożony z otoczaków: kwarcu żyłowego o różnej barwie, hornfelsów, łupków krzemionkowych, jaspisu, karneolu, porfirów, granitu, łupków metamorficznych, piaskowców kredowych. Materiał zwałów nadal wykazuje pewną ilość złota rodzimego, barwy złocistej, a więc dość wysokiej próby. Złoto obecne jest w formie stosunkowo dużych ziaren lub blaszek (największe do kilku mm średnicy), złoto pylaste jest rzadkie.
UWAGA:
Artykuł będzie uzupełniony po wizji lokalnej wiosną 2015 r.
MAPA

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii | 31 komentarzy