WZGÓRZE OSEŁKA K/WOJCIESZOWA
Dr Stanisław Piotrowski
Nazwę „wapienie wojcieszowskie” (niem. Kauffungen Kalkstaeine) po raz pierwszy wprowadził do literatury geologicznej Gürich (1882). Przez 125 lat badań jednym z głównych problemów było wyznaczenie ich wieku. Przez większość tego czasu uznawano je wprawdzie za kambryjskie, jednak brak było na to jednoznacznych dowodów. Początkowo za wapienie wojcieszowskie uznawano większość wystąpieñ skał węglanowych w metaosadowych seriach Gór Kaczawskich. Szybko okazało się, że zwłaszcza w zachodniej części regionu niektóre z tych skał są znacznie młodsze. Szczególnie spektakularne było zaliczenie do dolnego karbonu wapieni występujących wśród fyllitów w rejonie Rząsin k. Gryfowa Śląskiego. Obecnie więc za „wapienie wojcieszowskie” przyjmuje się zespół wystąpień zmetamorfizowanych skał węglanowych wśród zieleñców w południowo-wschodniej części Gór Kaczawskich. Tworzą one około 20-kilometrowy pas wzniesień o przebiegu NW-SE ciągnący się od wsi Podgórki do Mysłowa. W okolicach Lipy, Grudna i Nowych Rochowic tworzą zaś pojedyncze wzgórza. Podczas badań terenowych w Górach Kaczawskich latem 2007 r. Dawid Białek, Tomasz Gajda i Dominik Zawadzki znaleźli w wapieniach wojcieszowskich z okolic Mysłowa skamieniałości, które zostały zidentyfikowane jako archeocjaty.
Osełka jest zbudowana ze staropaleozoicznych wapieni krystalicznych i dolomitów w części szczytowej i na E. Od N występują łupki kwarcowo-serycytowe (radzimowickie), a od S obecne są zieleńce i metaryocyty.
W wapieniach nieczynnego kamieniołomu wzg. Osełka 581 m n.p.m. – na W od Radzimowic) można znaleźć kilka minerałów rudnych:
· Azuryt (Cu3[OH˝CO3]2) – na wapieniach krystalicznych, wraz z malachitem, powstał z przeobrażenia drobnych gniazd kruszcowych zawierających galenę, piryt i tetraedryt. Podawany też mylnie jako lazuryt (lit. Niem.),
· Cynober (HgS) – gniazda i plamy, ziemisty, wraz z ochrą żelazistą i malachitem; powstał prawdopodobnie z przeobrażenia rtęcionośnego tetraedrytu,
· Galena (PbS) – w wapieniach drobne gniazda galeny z pirytem i tetredrytem,
· Malachit (Cu2[(OH)2˝CO3]) – w wapieniach wraz z azurytem,
· Piryt (FeS2) – w wapieniach drobne gniazda pirytu i innych siarczków,
· Tetraedryt (Cu3SbS3,25) – drobne gniazda wraz z galeną i pirytem; zwykle przeobrażone w malachit i azuryt.
Przed wejściem do kamieniołomu znajduje się XIX w. piec do wypalania wapna.
LITERATURA:
Białek D., Raczyński P., Sztajner P., Zawadzki D., Archeocjaty wapieni wojcieszowskich. Przegląd Geologiczny, vol. 55, nr 12/2, 2007.
Wycieczki mineralogiczne po Polsce (pr. Zbiorowa). Przewodnik. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 1978.
Lis J., Sylwestrzak H., 1986: Minerały Dolnego Śląska. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
Wikipedia.
Dziekoński T., 1972: Wydobywanie I metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku. PAN Instytut Historii Kultury Materialnej. Wrocław et al.
Staffa M., Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, T. 6, Góry Kaczawskie, Wyd. I-BIS s.c., Wrocław 2000.