Zamek w Kamiennej Górze
Zamek
W Kamiennej Górze istniały dwa zamki. Średniowieczny zamek książąt świdnicko-jaworskich całkowicie zniszczony podczas wojen husyckich oraz renesansowy szlachecki zamek Grodztwo (niem. 1539-Kreppelhofe, 1561-Krapelhof, 1605-Kreppelhof, 1825-Kräppelhof, Kreppelhof, pol. 1945- Krzepielów, Grództwo, 1950-Grodźctwo, Grodztwo) przebudowany w pałac. Po pożarze w 1964 r. pozostały z niego tylko ruiny przy ul. Zamkowej, na łąkach nad Bobrem.
Początki powstania Grodztwa nie są jasne. Nie wiadomo dokładnie skąd wzięła się nazwa Kreppelhof. Jedni twierdzą, że pochodzi od nazwiska właściciela zamku rycerza Nikili von Kreppela, z kolei Stanisław Rospond tłumaczył pochodzenie nazwy od słowa Kreppe, Krapfen (pączek). Jedna z pań z rodu Gotsche Schoff (właścicieli zamku) miała co tydzień piec pączki i rozdawać je ubogim. Gotsche Schoff, to późniejsi Schaffgotschowie, jeden z najpotężniejszych rodów dolnośląskich, który jako jeden z nielicznych mógł poszczycić się pokrewieństwem z Piastami.
Istnieje legenda według której na miejscu późniejszego zamku Grodztwo miał powstać na początku XIV w. dwór należący do templariuszy. Według innych źródeł, prawie sto pięćdziesiąt lat po zburzeniu średniowiecznego zamku, na północ od centrum miasta, przy majątku Kreppelhof, zbudowano dwór obronny, często określany jako zamek. Pierwsza wzmianka o właścicielach dóbr, rodzinie rycerza Kreppel, pochodzi z 1417r. Prawdopodobnie rodzina Kreppel założyła majątek i dlatego otrzymał on nazwę od jej nazwiska. Być może za rządów rodu Kreppel wzniesiono w tym miejscu wieżę mieszkalną. Najprawdopodobniejsza i najbardziej udokumentowana wersja podaje, że założycielem dworu, przed 1508 r., był Hans Schof (nazwisko późniejszych Schaffgotschów) z Chojnika. Nazwa dworu miała wywodzić się od Jego przydomka Röppel, a nie od nieznanego rycerza Kreppela. Syn Hansa Schofa, znany jako Hans von Schaffgotsch, pisał się już z Kreppelhof. Stąd może wynikać, że dwór musiał istnieć w początkach XVI w. Tenże zbudował nowy, renesansowy zamek najprawdopodobniej w latach 1566-69, być może z wykorzystaniem jakieś starszej budowli. Taką pozostałością mogła być cylindryczna wieża stojąca obok południowo-zachodniego narożnika. Nowa budowla została zbudowana na planie czworoboku, z wewnętrznym dziedzińcem otoczonym arkadami i potężną kwadratową wieżą w południowo-zachodnim narożniku. Zamek był okazałym 3-skrzydłowym i 3-kondygnacyjnym budynkiem. Mury wieńczyły ozdobne szczyty i attyki. Całość otoczono bastionową fortyfikacją i fosą. W rękach rodu Schaffgotsch Grodztwo pozostawało do czasów wojny 30-letniej, podczas której zostało zniszczone. W tym czasie dobra rodowe oprócz Grodztwa obejmowały Daleszów Dolny i Górny, Raszów oraz niżej położone wsie w dolinie Bobru. Po wojnie majątek należał do von Schindlów, a nastepnie do hr. von Dyhrnów. W końcu XVII lub na początku XVIII w. Grodztwo przeszło we własność hr. von Promnitzów. W 1764 (lub 1765 r.) od hr. Erdmana von Promnitza, ostatniego przedstawiciela rodu, majatek przejął Jego siostrzeniec hr. Rzeszy Chrystian Friedrich zu Stolberg-Wernigerode. Jego syn hr. Anton był ministrem ds. Śląska i starostą kamiennogórskim. W 1854 r. majątek po śmierci hr. Antona przejął hr. Eberhard zu Stolberg-Wernigerode, prezydent Śląska w latach 1869-1872. Dokonał on znaczącej przebudowy rezydencji w stylu neorenesansowym według projektu drezdeńskiego architekta C. Bohna. W 1872 r. dobudowano nową kwadratową wieżę i związane z nią tarasy. Do wystroju wnętrz i na elewacjach wprowadzono wiele neorenesansowych elementów. Dobudowano część nowych szczytów i attyk. Przy wejściu do zamku umieszczono unikalny średniowieczny kamienny stół sędziowski. W skład zespołu zamkowego wchodziło wówczas również 8 budynków gospodarczych. Była tu znana hodowla rasowego bydła i gorzelnia. W latach 1872-1876 na terenie majątku, u podnóża Gór Lisich (Góra Widok) działała kopalnia węgla kamiennego „Aurelia”. Do 1910 r. właścicielem majatku był hr. Molo zu Stolberg-Wernigerode, prezydent Reichstagu. Ze względu na pełnione funkcje przedstawiciele rodu Stolberg-Wernigerode rzadko bywali w zamku, mieszkając głównie we Wrocławiu i Berlinie. Po 1910 r. zamek przechodził zmienne losy, aż w 1928 r. stał się własnością miasta Kamienna Góra. Drugą wojnę światową dwór przetrwał w dobrym stanie. Po II wojnie światowej był początkowo użytkowany przez Armię Czerwoną i jako budynek przetrwał bez uszczerbku. Nie wiemy natomiast nic jak Rosjanie potraktowali wyposażenie zamku. Patrząc na sytuację innych zamków i pałaców możemy się tylko domyślać, że cenniejsze zabytki mogły zostać wywiezione w głąb Związku Radzieckiego. Później zamek stał opuszczony i w jakiejś mierze, podobnie jak inne cenne budowle, ulegał szabrowaniu. W latach 50-tych XX w. zamek użytkowało PGR. Jednak niewłaściwie zagospodarowany po 1945r. powoli zmieniał się powoli w ruinę. Zniszczenie obiektu przyspieszył pożar w 1964 roku. Obecnie zaniedbane ruiny w dalszym ciągu pozostają własnością miasta Kamienna Góra. Ruiny pałacu nie są zabezpieczone przed wejściem, teren wokół nie jest ogrodzony. Wokół dawnej rezydencji rozciągają się pozostałości zaniedbanego parku krajobrazowego. To co obecnie możemy uczynić to w miarę poprawnie zabezpieczyć ruiny zamku, pozostałe ślady umocnienia bastionowego i uporządkować pozostałości parku przypałacowego i alei.
W zamku przebywali znakomici goście. W 1813 r. w zamku gościli car Rosji Aleksander I i król Prus Fryderyk Wilhelm III. Miało to związek z defiladą w pobliskiej Antonówce zwycięstwa wojsk rosyjsko-pruskich po bitwie narodów pod Lipskiem. Z kolei w 1827 r. w posiadłości gościł ks. Fryderyk Wilhelm, późniejszy król i cesarz pruski. Na Jego cześć aleję lipową od strony Kamiennej Góry nazwano „Książęcą”. W 1904 r. w zamku przebywał cesarz Niemiec Wilhelm II wraz z małżonką. Było to związane ze ślubem hr. Armgardy Stolberg-Wernigerode z hr. Oskarem Platten zu Hallermund. Oprócz cesarza zaproszono blisko stu hrabiów, baronów i wyższych oficerów wojskowych. Cesarz podarował parze młodej diadem wysadzany ciemnoniebieskimi kamieniami i brylantami oraz wazę z królewskiej fabryki porcelany, a Jego świta srebrny talerz z dedykacją.
Stanisław Piotrowski